Οι αφορμές και οι αιτίες για να απευθύνουμε τιμές και ευχαριστίες προς την Παναγία είναι άπειρες. Η Εκκλησία όμως την πέμπτη εβδομάδα των Νηστειών, που διαβάζει ολόκληρον τον Ακάθιστο Ύμνο, μάς υπενθυμίζει ένα συγκεκριμένο γεγονός, την αποτυχία των βαρβάρων λαών, των Αβάρων, που το 626 μ.Χ. είχαν κυκλώσει την Κωνσταντινούπολη και παράλληλα την νίκη των Χριστιανών που έγινε με τη χάρη και τη βοήθεια της Υπεραγίας Θεοτόκου. Η πολιορκία ήταν φοβερή και η στιγμή κρισιμότατη για τους Χριστιανούς της Κωνσταντινούπολης. Ο αυτοκράτορας Ηράκλειος με όλο σχεδόν το στράτευμα έλλειπε, πολεμούσε στα βάθη της Ανατολής με τους Πέρσες. Ο Φρούραρχος Βώνος και ο Πατριάρχης Σέργιος ανέλαβαν την άμυνα της Πόλης με όλους όσους εκ των πολιτών μπορούσαν να φέρουν όπλα. Προσπάθησαν να διαπραγματευθούν αρχικά με τους εχθρούς, όμως η απάντηση ήταν αρνητική. «Δεν θα μπορέσετε να σωθήτε, τούς είπαν, παρά μονάχα αν γίνετε ψάρια και φύγετε από τη θάλασσα ή πουλιά και πετάξετε στον αέρα». 

Οι πολιορκημένοι Χριστιανοί τότε κατέφυγαν στην προστασία της Θεοτόκου και σ' Εκείνη ανέθεσαν την άμυνα της πόλης και τη σωτηρία τους. Ο Πατριάρχης πήρε στα χέρια του την σεπτή Της εικόνα και την περιέφερε στα τείχη, ενισχύοντας έτσι τους ευσεβείς μαχητές, αναθέτοντας παράλληλα την προστασία της πόλης στη χάρη Της. Και το θαύμα έγινε! Το κατέγραψε η Ιστορία και το αφηγείται το συναξάρι της Εκκλησίας: Ένας φοβερός ανεμοστρόβιλος σηκώθηκε ξαφνικά με αποτέλεσμα όλα τα πλοία των βαρβάρων που είχαν κυκλώσει τη Βασιλεύουσα να βυθισθούν και τα πτώματα των εχθρών τα έβγαλε η θάλασσα μπροστά στον Ναό της Παναγίας των Βλαχερνών. Τότε ο θεοφιλής λαός της Κωνσταντινούπολης συγκεντρώθηκε όλος στον Ναό της Παναγίας των Βλαχερνών. 

Με ολονύχτια αγρυπνία ευχαρίστησαν την Παναγία που ως άλλος γενναίος στρατηγός τούς έδωσε την ανέλπιστη νίκη και έψαλλαν τον ύμνο αυτόν όλοι τους ορθοί, δίχως κανένας να καθίσει κι από τότε ονομάστηκε «Ακάθιστος Ύμνος». Πώς να μην ψάλλει ορθοστάδην ολόκληρη η λυτρωθείσα εκ των δεινών Πόλις τα νικητήρια;

Οι Χριστιανοί που έζησαν το θαύμα, που είδαν τα πλοιάρια των εχθρών να βυθίζονται στη θάλασσα, τους στρατιώτες των Αβάρων να αφανίζονται κάτω από τα αφρισμένα κύματα με σεμνή περηφάνεια διακήρυξαν: «Εάν θέλη κανείς να παραστήσει τη νίκη μας, ας ζωγραφήσει την εικόνα της Θεομήτορος». Ακόμα κι αυτός ο Χαγάνος, ο βασιλιάς των Αβάρων, ομολόγησε ότι καθ' όλη την διάρκεια της πολιορκίας έβλεπε πάνω στο τείχος να περιέρχεται μόνη της μια μαυροφορεμένη γυναίκα που ακτινοβολούσε η μορφή της περισσότερο από τον ήλιο. 

Ασφαλώς ήταν η Παναγία, η Υπέρμαχος Στρατηγός των Χριστιανών, η προστάτης και φρουρός της Πόλης που στρατήγευσε την νίκη κι έσωσε την Πόλη. Από τότε άπειρες είναι οι φορές που η Παναγία αχρήστευσε τα όπλα των εχθρών και έδωσε στους Χριστιανούς τη νίκη.

Ο Ακάθιστος Ύμνος λοιπόν μέσα στη Σαρακοστή ψάλλεται προς την Παναγία μας και εκφράζει την ευγνωμοσύνη των Χριστιανών προς την Θεοτόκο για την Γέννηση του Σωτήρος του κόσμου καθώς και για όλες τις νίκες που μας χάρισε «κατά των ορατών και αοράτων εχθρών». Μάλιστα οι νίκες αυτές ήταν όχι μόνο εθνικές αλλά και προσωπικές κατά του πονηρού.

Ακόμα ο ύμνος αυτός είναι μία επίκληση στην προστασία της Θεοτόκου στον αγώνα της πνευματικής προσπάθειας και της πνευματικής άσκησης των πιστών κατά την περίοδο αυτή της Μεγάλης Σαρακοστής κατά την πορεία τους προς το Πάθος και την Ανάσταση του Σωτήρος Χριστού. Για αυτό κι ο υμνογράφος απευθυνόμενος προς την Θεοτόκο λέγει: «Ύμνοις αύπνοις ευχαρίστως την εν μάχαις άγρυπνον υμνεί Προστάτιν».