Μέσα από τις σελίδες του «Ηλίθιου», ο Ντοστογιέφσκι έχει, για μια ακόμη φορά, την ευκαιρία να μας παρουσιάσει την εικόνα της Ρωσίας του καιρού του και να σατιρίσει πρόσωπα, πράγματα και καταστάσεις με το δικό του ιδιοφυή τρόπο. Το μυθιστόρημα αυτό, που ως κεντρικό ήρωα έχει τον μέχρις απελπισίας αφελή και ανεξίκακο, διόλου όμως «ηλίθιο», πρίγκιπα Μίσκιν, γράφτηκε εξ ολοκλήρου μακριά από τη Ρωσία, σε μια εποχή που ο μεγάλος συγγραφέας περιπλανιόταν απελπισμένος στη δυτική Ευρώπη, προσπαθώντας να αντιμετωπίσει τα άθλια οικονομικά του, την επιληψία που χρόνια τον βασάνιζε, την απόρριψή του ως συγγραφέα από τους κριτικούς της εποχής του, την εχθρότητα του τσαρικού καθεστώτος. Ο ήρωάς του οδηγείται στην καταστροφή, όχι γιατί του λείπει η εξυπνάδα, αλλά γιατί είναι τόσο ευάλωτος συναισθηματικά, ώστε συντρίβεται κάτω από το βάρος της αφόρητης πραγματικότητας. Χρησιμοποιώντας τη φαντασία του, ο Ντοστογιέφσκι τοποθετεί σε οριακές συνθήκες τις μορφές των ηρώων του, με επίκεντρο την εξιδανικευμένη φιγούρα του Μίσκιν, τη μοιραία καλλονή Ναστάσια Φιλίπποβνα και τον παθιασμένο Παρφιόν Ραγκόζιν, αποκαλύπτοντάς μας τα μύχια της ψυχής τους και επιβεβαιώνοντας για πολλοστή φορά τη διαχρονικότητα του έργου του.